“Vlaams Belang en N-VA geven 3,4 miljoen euro uit aan advertenties op Facebook en Instagram, en zijn zo Europese koplopers’’, was de titel van een nieuwsbericht dat VRT NWS begin 2024 online plaatste. De journalist baseerde zich hiervoor op het rapport van AdLens, dat jaarlijks de politieke advertentie-uitgaven van Vlaamse politieke partijen op Facebook en Instagram in kaart brengt. In totaal spendeerden alle Vlaamse politieke partijen zo’n 6 miljoen euro aan reclame-uitgaven op Meta in 2023. Daarnaast zijn partijen en politici ook vaker op TikTok terug te vinden, om ook de jongste doelgroepen te kunnen bereiken. Maar wat is de impact van die politieke content op het stemgedrag van jongeren?
Om een antwoord te bieden op deze vraag, duiken we in de resultaten van het meest recente Apenstaartjarenonderzoek, dat de digitale leefwereld van kinderen en jongeren uit het lager en secundair onderwijs in kaart brengt. De resultaten binnen deze dataduik zijn gebaseerd op de antwoorden van een diverse groep van 1726 Vlaamse jongeren uit het secundair onderwijs, die in het najaar van 2023 een online survey invulden. Daarnaast gingen we in dialoog met enkele jongeren om de resultaten beter te kunnen begrijpen. De bevindingen hiervan vindt u hieronder.
Ondanks de vele politieke campagnes en berichtgeving naar aanloop van de verkiezingen, is de politieke interesse onder jongeren aanzienlijk laag. Zo’n 2 op 3 jongeren zegt niet tot helemaal niet geïnteresseerd te zijn in politiek. Jongens blijken iets meer politieke interesse te hebben dan meisjes. Ook oudere jongeren zijn iets meer politiek geïnteresseerd dan jongeren uit de eerste graad.
Die lage interesse toont zich ook in het aantal jongeren die bewust politici of een politieke partij volgen (13%). Binnen die groep van 13% is Vlaams Belang met voorsprong de meest populaire partij om te volgen (56%), gevolgd door N-VA (16%), Vooruit (11%) en CD&V (11%).
Jongeren geven zowel in de survey als tijdens de gesprekken aan dat ze in contact komen met politieke advertenties op sociale media. 47% van de bevraagde jongeren ziet dit wel eens op hun sociale media verschijnen (terwijl dus slechts 13% bewust een politieke partij of politieker volgt). 15% weet niet of ze al eens in aanraking kwam met politieke content op sociale media. Mogelijk is dit ook niet altijd even goed te herkennen.
“Ik vind het allemaal echt moeilijk om te volgen, als ik het zie passeren op mijn For You Page, kijk ik het wel. Maar ja, ik ga daar gewoon niets zelf over opzoeken.” - Esther (15)
Uit de dialoog met jongeren blijkt dat sommigen politieke advertenties op sociale media niet altijd even gepast vinden. Er leeft de angst dat hun leeftijdsgenoten te naïef en makkelijk beïnvloedbaar zijn door dit soort content. Opvallend was dat meerdere jongeren dit niet doortrokken naar zichzelf. Ze schatten zichzelf sneller als bekwaam in om neutraal te blijven en de impact van de politieke advertenties te omzeilen.
“Ik vind die berichten een beetje raar. Zeker onze leeftijd is heel beïnvloedbaar en we weten er al niet zoveel over. Dus ik vind dat ze ons veel objectiever moeten informeren.” - Laura (16)
“Veel mensen zijn veel te onwetend en naïef, ik vind het belangrijk dat ik goed geïnformeerd ben als ik ga stemmen, zeker als er zo’n video’s verspreid worden.” - Lesy (16)
Wat enkele jongeren ook opmerkten is dat niet iedere politieke partij of visie even sterk wordt vertegenwoordigd online. Ze merken er vooral rechtse politieke berichtgeving op. Dit wordt ook bevestigd door de surveyresultaten. Wanneer aan de groep jongeren die al advertenties tegenkwamen (47%) wordt gevraagd van welke partij die dan afkomstig waren, zegt de helft politieke content te hebben gezien van Vlaams Belang en 1 op 3 van N-VA, wat ook net de partijen zijn die het meest investeren in advertentiekosten volgens AdLens. 1 op 3 jongeren die politieke advertenties zag, weet niet van welke partij.
De partij die het minst wordt gezien (of herkend) op sociale media is PVDA. Hoewel de content van Jos D'Haese door meerdere jongeren uit de gesprekken herkend wordt, wisten ze niet meteen welke partij hij vertegenwoordigt. Een video van Tom Van Grieken wordt wel snel gelinkt aan Vlaams Belang. Rechtse partijen lijken dus een sterke identiteit en presentatie te hebben die snel en makkelijk herkenbaar is. Meerdere jongeren uitten de vrees dat anderen hierdoor mogelijk in een tunnelvisie terechtkomen en voornamelijk rechts zullen stemmen.
“Je mag je niet enkel via dat soort filmpjes informeren. Je kan echt een eenzijdige visie krijgen. Ik heb bijvoorbeeld nog nooit zo’n advertenties van Groen gekregen.” - Roger (15)
Hoewel verschillende jongeren dit soort content gepast of zelfs storend vinden, zou die politiek gekleurde inhoud wel degelijk een effect kunnen uitoefenen op hun politieke visie en stemgedrag. 39% van de jongeren die wel eens politieke advertenties ziet, denkt dat advertenties een impact hebben op hun stemgedrag. 12% weet het niet, en 49% denkt dat de advertenties hen niet zullen beïnvloeden. Meerdere jongeren beseffen dat het niet voldoende - of zelfs schadelijk - is om enkel geïnformeerd te worden via berichten op sociale media. Ze geven aan dat ze eerder een beroep zouden doen op hun omgeving, de stemtest of nieuwsberichten als ze zich willen informeren.
De (hoge) advertentie-uitkomsten van Vlaams Belang en N-VA lijken te lonen. Wanneer jongeren politieke partijen tegenkomen, lijken die vooral afkomstig te zijn van die partijen. Ze lijken zich wel voldoende bewust te zijn van de manipulatieve aard van dergelijke politieke advertenties, maar maken zich vooral zorgen over de impact van die advertenties op anderen. Wel geeft meer dan 4 op de 10 jongeren die advertenties tegenkomen aan dat die waarschijnlijk ook een impact hebben op hun stemgedrag.
Deze dataduik benadrukt opnieuw het belang van kritische mediawijsheid en het vermogen om informatie op een genuanceerde manier te evalueren. Die vaardigheden blijven waardevol in een tijdperk waarin sociale media een steeds grotere rol spelen in het politieke discours.
Hou de vinger aan de pols rond mediaonderzoek via de updates van Mediapunt.
Ontdek onze publicaties met nieuw onderzoek, artikels waarin we dieper in data duiken, aankondingen van interessante events en actualiteitsgerelateerde opiniestukken.
