De Europese, Federale en Regionale verkiezingen liggen achter ons, en de Lokale en Provinciale verkiezingen staan voor de deur. Het nieuws werd en wordt nog steeds gedomineerd door politieke verslaggeving. Verwachting is dan ook dat de Vlaming indien hij of zij in het stemhokje plaatsneemt een geïnformeerde beslissing kan nemen.
Toch blijkt uit het recentste Digital News Report (2024) dat een relatief groot deel van de Vlamingen zich niet weet te positioneren op het politieke spectrum. Bijna 24% duidt bij de vraag ‘Wat is uw politieke voorkeur?’ ‘Weet ik niet’ aan. Ter vergelijking, wereldwijd is dit 20%. In 2017 was dit nog een op vijf Vlamingen. Tijdens de Coronajaren kromp deze groep tot 18% in 2020 en zelfs 17% het jaar erop. De daaropvolgende jaren werd deze groep ‘politiek onuitgesproken Vlamingen’ weer gestaag groter.
Nu rijzen de vragen: wie deze politieke onuitgesproken Vlamingen zijn, welke typerende nieuwsgebruiken hebben ze en welke attitudes voeden hun nieuwsgebruiken?
In deze Dataduik vergelijken we de Vlaamse politiek niet uitgesprokenen met de uitgesprokenen. We bespreken het profiel van beide groepen, in welke mate ze nieuws gebruiken en hun omgang met nieuws. We verkennen hiervoor de cijfers van het meest recente Digital News Report van het Reuters Institute for the Study of Journalism aan de Universiteit van Oxford (2024).
Tussen de politieke onuitgesproken Vlaming bevinden zich meer vrouwen (67%) in vergelijking met politiek uitgesproken Vlamingen (47%). Deze groep bestaat ook uit iets meer -35-jarigen (27% in vergelijking met 24% bij de politiek uitgesprokenen) en duidelijk minder 65+’ers (14% - 23%). De gemiddelde leeftijd van de politiek onuitgesprokenen (47 jaar; mediaan 49 jaar) ligt dan ook wat lager dan de politiek uitgesproken Vlamingen (49 jaar; mediaan 51 jaar).
Wat betreft sociaal-economische status omvat deze groep meer kortgeschoolden (36% - 24%) en minder langgeschoolden (24% - 41%). Dit vertaalt zich ook in meer Vlamingen met een laag inkomen (18% - 12%) en duidelijk minder met een hoog inkomen (7% - 30%).
Als we kijken naar hoe vaak politiek onuitgesproken Vlamingen nieuws gebruiken is dit duidelijk minder intensief. Slechts 11% van de politiek uitgesprokenen raadpleegt minder dan één keer per week het nieuws, bij de politiek onuitgesprokenen is dit 28%. Ongeveer 5% geeft zelfs aan nooit het nieuws te raadplegen, en kunnen we dus typeren als een 'harde nieuwsmijder'.
Wat betreft belangrijkste nieuwsbronnen zijn er geen grote verschillen op te tekenen. De politiek onuitgesproken Vlaming gebruikt elke bron wat minder, met uitzondering van sociale media. Voor bijna een op vier (23%) is dit de belangrijkste bron tot nieuws, bij de politieke uitgesprokenen is dit 11%. De politiek onuitgesproken Vlaming betaalt ook niet voor online nieuws (5% in vergelijking met 18% bij de politiek uitgesprokenen).
Deze nieuwsgebruiken reflecteren zich ook in het duidelijk minder participeren aan nieuws (39% - 64%). Grote verschillen zijn op te tekenen als we kijken naar online of face-to-face praten over het nieuws. Het nieuws is dus bij politiek onuitgesprokenen duidelijk minder vaak een gespreksonderwerp.
Het mag geen verrassing zijn dat de politiek onuitgesproken Vlaming minder geïnteresseerd is in politiek. Maar ook in het nieuws tonen ze duidelijk minder interesse in vergelijking met de politiek uitgesprokenen (15% - 43%).
Ondanks hun mindere nieuwsconsumptie heeft een groter aandeel van de politiek onuitgesprokenen het gevoel van overladen te zijn door het nieuws (40% - 36%). Ze mijden dan ook duidelijk vaker het nieuws (16% - 9%) en hebben minder vertrouwen in het nieuws (40% - 53%). Deze Vlamingen hebben dus een moeilijker relatie met het nieuws en lijken meer en meer af te haken.
Wat leert ons dit nu over deze politiek onuitgesproken Vlamingen? Ten eerste zien we dat deze groep vooral bestaat uit Vlamingen met een lage(re) sociaal-economische status. Vinden zij zich minder in het aanbod in het politieke (nieuws)landschap? Beschikken zij niet over de nodige competenties om zich te positioneren op het politieke spectrum? Of laat de politiek hen koud? Vragen waar we in deze dataduik geen sluitend antwoord op kunnen geven. Wel moeten we dit blijven opvolgen en zorgen dat zij politiek geïnformeerd en politiek geëngageerd raken, en zo volwaardig kunnen deelnemen, niet enkel aan politiek maar ook aan het maatschappelijk leven.
Verder kunnen we kijken naar hun nieuwsgebruiken en -attitudes. Ze gebruiken minder nieuws en ze participeren minder aan nieuws dan de politiek uitgesprokenen. Deze groep mijdt ook vaker het nieuws en uit een groter wantrouwen ten opzichte van het nieuws. Het lijkt of zich al dan niet politiek uitspreken en de omgang met nieuws communicerende vaten zijn. Waarbij als het wantrouwen bijvoorbeeld toeneemt, er in Vlaanderen ook meer politiek onuitgesprokenen zijn (of omgekeerd). Een toegankelijkere en constructieve journalistiek kan dit wantrouwen tegengaan en mogelijk ook politieke kennis verhogen.
Bestudeer zelf de cijfers van het Digital News Report op nieuwsgebruik.be
Neem contact op met de onderzoeker: Pauljan Truyens (VUB-SMIT)
Gebaseerd op data van het Digital News Report 2024
Data geanalyseerd met behulp van statistisch verwerkingsprogramma SPSS
Kruistabellen (en post-hoctest) om te testen of Vlaamse politiek onuitgesprokenen significant verschillen van politiek uitgesprokenen
Zie ook nieuwsgebruik.be voor meer uitleg rond de methodologie van het Digital News Report
Zit je na het lezen van deze dataduik nog met vragen?
Heb je een tip voor een andere dataduik? Laat het weten!
Hou de vinger aan de pols rond mediaonderzoek via de updates van Mediapunt.
Ontdek onze publicaties met nieuw onderzoek, artikels waarin we dieper in data duiken, aankondingen van interessante events en actualiteitsgerelateerde opiniestukken.
