Alternatieve media: de balans tussen overleven, autonomie en journalistieke waarden

Onafhankelijke, alternatieve media hebben het vaak moeilijk om te overleven. Daarom onderzoekt deze studie hoe alternatieve media omgaan met deze zoektocht naar financiële middelen, terwijl ze ook hun eigenheid proberen te behouden. Een analyse van diepte-interviews met hoofdredacteuren en medewerkers van vijf Vlaamse alternatieve nieuwsmedia en een inhoudsanalyse van hun missieverklaringen probeert na te gaan welke rol deze media spelen in de samenleving en toont aan dat zij een veld op zich vormen, naast de traditionele media.

• Apache streeft naar journalistieke onafhankelijkheid door te vertrouwen op lezersabonnementen en geen advertenties te accepteren. Hoewel ze succesvol zijn in het creëren van publieke debatten, kampt Apache met financiële tekorten door het ontbreken van commerciële inkomsten. Toch maakten ze in 2020 winst, mede door de COVID19-crisis, maar ook door de lancering van hun print magazine.

• Charlie Magazine kende een gelijkaardige dynamiek aan Apache: ze hadden een sterke en coherente identiteit, wat hun doelen ten goede kwam maar nefast was voor hun financiële levensvatbaarheid. Charlie Magazine had een uniek aanbod van reportages en getuigenissen over het evenwicht tussen werk en privé, feminisme en racisme. Het magazine haalde echter onvoldoende financiën binnen, onder andere door sponsoring te weigeren die tegen hun redactionele waarden inging.

• MO ontvangt overheidssubsidies om diepgaande journalistiek te bieden over globale uitdagingen. Door transparant te communiceren over deze manier van financiering en te zorgen voor voldoende diversifiëring, zien ze dit als een sterkte. Het laat hen toe om te doen aan "slow journalism" waar de focus ligt op kwaliteit in plaats van snelheid.

• DeWereldMorgen fungeert als een media-beweging, gericht op democratisering en het geven van een stem aan sociale bewegingen, met een sterke afhankelijkheid van subsidies en donaties. Als media-beweging heeft DeWereldMorgen nauwe banden met sociale bewegingen en activisten, wat enerzijds hun aanbod uniek maakt, maar anderzijds ervoor zorgt dat hun inhoud afhangt van welke sociale kwesties op dit moment spelen.

• Doorbraak evolueerde van een non-profit, nationalistisch tijdschrift naar een winstgevende onderneming met onder andere een podcast en print magazine, die financieel vooral afhankelijk is van donaties, abonnees en commerciële advertenties. Met zijn controversiële opiniestukken probeert Doorbraak een publiek debat aan te wakkeren. Ze weigeren echter richtlijnen op te leggen aan hun (opinie)schrijvers en maken reclame voor de extreemrechtse partij Vlaams Belang, wat hun journalistieke integriteit aantast.

• De geloofwaardigheid van alternatieve nieuwsmedia zorgt ervoor dat ze een vertrouwensband opbouwen met hun lezers, terwijl ze proberen hun autonomie te bewaren door te investeren in marketing en branding.
• Door hun nauwe band met burgers en de maatschappij, balanceren alternatieve nieuwsmedia tussen een nieuwsorganisatie en een beweging, waardoor het nog belangrijker wordt om transparant te zijn over hun ambities, middelen en politieke banden.
• Alhoewel financiële onzekerheid een grote rol speelt, krijgen we een genuanceerder beeld van de maatschappelijke bijdrage van alternatieve nieuwsmedia door een onderscheid te maken tussen succes op financieel vlak en succes op vlak van publieke dienstverlening.