Media.monitor

Pluriformiteit en diversiteit in/aan media

•
Pauljan Truyens
•
Diversiteit
Op deze pagina:
Example H2
Example H3
Download de media.monitor 2023

In een notendop

Kerninzichten

  • Inzicht 1: Alternatieve nieuwsmedia zorgen voor een grotere diversiteit aan informatie in het medialandschap, maar ook voor de aanwezigheid van ongewenste stemmen.
  • Inzicht 2: Om een pluriform en divers media-aanbod te vrijwaren, kijkt men naar de openbare omroep. Het is haar taak om alle Vlamingen van info en ontspanning te voorzien, dit wel met een krimpend budget.
  • Inzicht 3: Een geconcentreerd Vlaams medialandschap is (nog) geen gevaar voor de nieuwsdiversiteit. Toch is het belangrijk om te blijven evalueren of het samengaan en structureel samenwerken van nieuwsredacties de veelheid aan perspectieven niet in het gedrang brengt.
  • ‍Inzicht 4: Representatie, zowel voor als achter de schermen, staat hoog op de (onderzoeks)agenda. De Vlaamse media hebben stappen gezet, maar vrouwen of bepaalde minderheidsgroepen, zoals migranten worden nog te eenzijdig en/of incorrect gerepresenteerd.
  • Inzicht 5: De voorstelling van de publieke opinie in het nieuws blijft te vaak eenzijdig. De stem van de 'meerderheid' dient regelmatig louter ter ondersteuning van de berichtgeving of als gemakkelijkheidsoplossing.

Inhoudelijke accenten

  • Er zijn 58 onderzoeken binnen dit thema opgenomen in deze media.monitor.
  • Vlaamse onderzoek naar pluriformiteit en diversiteit zijn onder te verdelen in vijf categorieën:
    1. Mediaonderzoekers bestuderen de pluriformiteit aan nieuwsbronnen met verschillende invalshoeken
    2. Mediaonderzoekers analyseren de diversiteit aan nieuwscontent in het Vlaamse nieuwslandschap
    3. Mediaonderzoekers bestuderen de diversiteit aan meningen
    4. Mediaonderzoekers nemen het diversiteitsbeleid onder de loep
    5. Veel studies focussen op uiteenlopende representaties in de media
  • Reflectie. Net als in andere hoofdstukken zien we ook hier weer dat het Vlaamse onderzoek naar mediapluriformiteit en mediadiversiteit focust op nieuws. Interessant is de brede waaier aan groepen die onderzocht worden in de context van mediarepresentatie. Deze inzichten kunnen helpen om te komen tot een diverser en inclusievere nieuwsmedia, zowel voor als achter de schermen. Al loopt de vertaling naar het beleid en op de werkvloer nog vaak (te) stroef.

‍

Inleiding

In dit hoofdstuk bespreken we het onderzoek naar pluriformiteit en diversiteit in/aan media in Vlaanderen in 2023. Het maakt deel uit van de media.monitor 2023. Dit hoofdstuk betracht enerzijds een aantal overkoepelende analyses en interpretaties over dit onderzoeksthema te bieden, en anderzijds een overzicht te geven van de inhoudelijke accenten van het onderzoek in Vlaanderen wat betreft pluriformiteit en diversiteit in/aan media.

Het Vlaams onderzoek naar pluriformiteit en diversiteit in/aan media van 2023 focust zich voornamelijk op representatie van diverse groepen in de media, gaande van vrouwen en ouderen, tot minderheidsgroepen zoals migranten, en de LBGTQ+-gemeenschap. Verder valt op dat indien diversiteit aan media onderzocht wordt, dit over het algemeen de diversiteit aan nieuwsbronnen analyseert.

Dit vierde hoofdstuk maakt voornamelijk gebruik van sectoronderzoek en marktstudies. Het sluit zo aan bij de andere hoofdstukken die onderzoeken over mediasectoren en/of -industrieën analyseren (H3. Journalistiek en desinformatie; H5. Audiovisuele en gamesector; H6. Innovatie en digitale transformatie). Daarom is overlap tussen deze hoofdstukken wat betreft bronnen mogelijk.

We bespreken eerst de Kerninzichten omtrent pluriformiteit en diversiteit in/aan media, inclusief de Reflecties van de auteurs op deze inzichten. De onderzoeksthema’s van de verscheidene studies overlappen met elkaar waardoor de kerninzichten nauw verbonden zijn met elkaar. Vervolgens belichten we de Inhoudelijke accenten binnen het Vlaams mediaonderzoek naar pluriformiteit en diversiteit in/aan media. Hierbij maken we  duidelijk waarop het Vlaams mediaonderzoek in 2023 heeft gefocust en wat net de lacunes zijn.

‍

Staat van Vlaams mediaonderzoek 2023
Benieuwd naar meer? 
Download de hele media.monitor voor meer uitleg bij elk kerninzicht. 

‍

Pluriformiteit en diversiteit in/aan media

Pluriformiteit en diversiteit in/aan media is op zijn minst gezegd een onderzoeksthema dat voer voor discussie geeft. In het kleine Vlaamse medialandschap ontstaat een complexe dynamiek tussen mediaconcentratie en adequate pluriformiteit en diversiteit. Op basis van het mediaonderzoek in Vlaanderen naar pluriformiteit en diversiteit in/aan media komen we tot vijf kerninzichten. Deze werpen een licht op de verschillende facetten van dit onderwerp, variërend van representatie tot de rol van de openbare omroep. Door deze inzichten te verkennen, kunnen we beter begrijpen welke rol de media spelen in het weerspiegelen en vormgeven van onze samenleving.

‍

1. Alternatieve nieuwsmedia

Alternatieve nieuwsmedia zorgen voor een grotere diversiteit aan informatie in het medialandschap, maar ook voor de aanwezigheid van ongewenste stemmen.

De aanwezigheid van alternatieve nieuwsmedia in het Vlaamse medialandschap heeft twee gezichten. Enerzijds moeten we deze aanwezigheid toejuichen en stimuleren om de verdere mediaconcentratie in het reeds kleine Vlaamse medialandschap tegen te gaan. Anderzijds moeten we opletten dat niet enkel stemmen die antidemocratische waarden uitdragen en intolerantie naar minderheidsgroepen in de markt zetten, het enige alternatief zijn voor de traditionele nieuwsmedia.

‍Bronnen

‍

2. Rol van openbare omroep

Om een pluriform en divers media-aanbod te vrijwaren, kijkt men naar de openbare omroep. Het is haar taak om alle Vlamingen van info en ontspanning te voorzien, dit wel met een krimpend budget.

Het is duidelijk dat de openbare omroep een belangrijke verantwoordelijkheid heeft gekregen, zowel impliciet als expliciet, om een breed scala aan stemmen en meningen te vertegenwoordigen. Door het hoog leggen van de lat, motiveert de openbare omroep ook commerciële media om in te zetten op een pluriformer en diverser media-aanbod. Toch mag/moet de vraag ook gesteld worden of het niet te veel gevraagd is van de openbare omroep? En of commerciële media niet op eigen initiatief stappen zetten en zullen blijven zetten… .

‍Bronnen

‍

3. Geconcentreerd medialandschap

Een geconcentreerd Vlaams medialandschap is (nog) geen gevaar voor de nieuwsdiversiteit. Toch is het belangrijk om te blijven evalueren of het samengaan en structureel samenwerken van nieuwsredacties de veelheid aan perspectieven niet in het gedrang brengt.

Het Vlaamse medialandschap is verre van een ‘nieuwswoestijn’. Ondanks de sterke mediaconcentratie beschikt de Vlaming over een divers en pluriform aanbod aan nieuws en informatie. We moeten de mediaconcentratie wel goed blijven monitoren en evalueren. Zeker de toegang tot divers en kwaliteitsvol nieuws moet gevrijwaard blijven. De digitale transitie van nieuwsmedia heeft ook zijn stempel gedrukt op de diversiteit aan nieuwsinhouden: sociale media, betaalmuren en druk om snel te publiceren, kunnen allen leiden tot minder diverse nieuwsberichtgeving.

‍Bronnen

‍

4. Representatie

Representatie, zowel voor als achter de schermen, staat hoog op de (onderzoeks)agenda. De Vlaamse media hebben stappen gezet, maar vrouwen of bepaalde minderheidsgroepen, zoals migranten worden nog te eenzijdig en/of incorrect gerepresenteerd.

Een correcte en eerlijke representatie en beeldvorming van alle mogelijke groepen aanwezig in onze samenleving is iets om na te streven. Zich herkennen in de media, in zowel nieuwsberichten als andere verhalen, zorgt voor een positievere mediabeleving. Bovendien zorgt het, door de verwevenheid van media in ons dagelijkse leven, voor een beter algemeen welbevinden. Andere Vlamingen, behorend tot de meerderheids- en/of dominante groepen, krijgen zo ook een correcter en breder raam op de wereld.

‍Bronnen

‍

5. Publieke opinie

De voorstelling van de publieke opinie in het nieuws blijft te vaak eenzijdig. De stem van de 'meerderheid' dient regelmatig louter ter ondersteuning van de berichtgeving of als gemakkelijkheidsoplossing.

De publieke opinie, als die al bestaat, wordt te vaak teruggebracht tot één of een te eenzijdige mening in de nieuwsberichtgeving of verslaggeving. Hierdoor is niet enkel de kans groot dat deze opinie niet overeenkomt met die van delen van de bevolking, ook kan deze ongenuanceerde voorstelling politici hun beeld van de bevolking en de meningen van Vlamingen beïnvloeden en verdraaid weergeven.

‍Bronnen

‍

Inhoudelijke accenten

De Vlaamse onderzoeken naar pluriformiteit en diversiteit zijn onder te verdelen in vijf categorieën. 58 onderzoeken zijn opgenomen in deze media.monitor. Soms is het mogelijk om een artikel of rapport onder te verdelen in twee categorieën. In deze gevallen wordt alsnog de keuze gemaakt om deze bron onder te brengen bij de meest geschikte categorie. In de bovenstaande grafiek staan de verschillende studies opgedeeld naargelang de inhoudelijke accenten van het onderzoek.

‍

‍

  1. Pluriformiteit aan nieuwsbronnen. Een eerste categorie aan studies onderzoekt pluriformiteit aan nieuwsbronnen en dit voornamelijk online. Zo zijn er een aantal studies die pluriformiteit aan nieuwsbronnen op sociale media bestuderen (Hendrickx, 2023a; Hendrickx, 2023b). Andere studies bestuderen online nieuws en focussen op filter bubbels (Michiels et al., 2023) of de rol van alternatieve media (Peeters & Maeseele, 2023). Een laatste subcategorie die we identificeren is de rol van de openbare omroep in het vrijwaren van nieuwspluriformiteit (vb. Van den Bulck & Raats, 2023; VRM, 2023).
    ‍
  2. Diversiteit aan nieuwscontent. Een groot aantal studies focust op (het gebrek aan) diversiteit aan nieuwscontent (vb. Joris et al., 2023; Nelissen & Hendrickx, 2023).
    ‍
  3. Diversiteit aan meningen. Een derde categorie aan Vlaamse studies analyseren eveneens diversiteit, maar dan op vlak van meningen of stemmen. Drie subcategorieën zijn hier te identificeren: de aanwezigheid van meningen van burgers in het nieuws (vb. Beckers & Moy, 2023); verscheidenheid aan politieke stemmen (vb. Verheyen & Thijssen, 2023; Meijen et al., 2023); en referenties naar academici in de media (Jonker & Vanlee, 2023).
    ‍
  4. Diversiteitsbeleid. Een laatste categorie aan studies die diversiteit onderzoeken, nemen het beleid onder de loep. Er zijn studies die dit op Europees niveau doen (vb. Van den Bulck et al., 2023; Ranaivoson et al., 2023). Andere studies bestuderen het beleid van de openbare omroepen (Direito-Rebollal & Donders, 2023; Raats, 2023). Ook zijn er Vlaamse studies die zich richten op het filmbeleid (De Man et al., 2024; de Cock et al., 2023). (Voor de volledigheid: Deze vallen buiten de thema’s van Mediapunt).
    ‍
  5. Representatie in de media. De vijfde en laatste categorie aan studies naar pluriformiteit en diversiteit in/aan media in Vlaanderen, richt zich op representatie van diverse groepen in de media. Zo focussen studies zich op etniciteit (vb. Amponsah, 2023; Lion & Dhaenens, 2023); op gender (vb. Beckers et al., 2023); op religie (Brandt et al., 2023); op migratie (vb. Hau et al., 2023); op seksuele oriëntatie (vb. Verhoeven et al., 2023); en tenslotte één studie op representatie van ouderen in de media (Reul et al., 2023). Één studie focust op zelfrepresentatie van etno-religieuze jongeren (De Leyn, 2023).

‍

Reflectie door Mediapuntonderzoekers

Net als in andere hoofdstukken zien we ook hier weer dat het Vlaamse onderzoek naar mediapluriformiteit en mediadiversiteit focust op nieuws. Interessant is de brede waaier aan groepen die onderzocht worden in de context van mediarepresentatie. Deze inzichten kunnen helpen om te komen tot een diverser en inclusievere nieuwsmedia, zowel voor als achter de schermen. Al loopt de vertaling naar het beleid en op de werkvloer nog vaak (te) stroef.

‍

Meer weten? 

Bij opmerkingen of vragen: aarzel niet om Pauljan Truyens, de auteur van dit hoofdstuk, te contacteren.

Context van de media.monitor

De onderzoeken verzamelden we op uiteenlopende manieren, door ons te baseren op:

  1. onderzoek dat beschikbaar is in de onderzoeksfiches op MediapuntVlaanderen.be
  2. input vanuit het netwerk van Mediapuntonderzoekers
  3. het gericht zoeken naar mediaonderzoek, met Vlaamse data of door Vlaamse onderzoekers, voor elk van de zes kernthema’s

Lees meer over het doel en de bredere context van de media.monitor, inclusief het plan van aanpak en een SWOT-analyse van de eerste editie.

Onder Methodologie vindt u een uitgebreide bespreking van de gehanteerde dataverzamelingstrategie. Deze media.monitor omvat geen overzicht van de onderzoeksbevindingen gebaseerd op één specifieke studie. We proberen inzichten te synthetiseren over verschillende studies heen. De kerninzichten zijn op deze manier overkoepelende analyses en/of interpretaties van het Vlaams mediaonderzoek dat in 2023 gepubliceerd is.

Lees de verschillende hoofdstukken online:

‍

Liever een doorbladerbaar document? 
Download de hele media.monitor voor meer uitleg bij elk kerninzicht. 

‍

Leeswijzer

De zes hoofdstukken van de media.monitor hebben steeds eenzelfde structuur:

  • Bovenaan elke pagina staat de Samenvatting met kerninzichten en reflecties
  • In de Inleiding schetsen we beknopt de context van dit onderzoekthema, positioneren we dit hoofdstuk binnen de media.monitor en linken we met andere hoofdstukken.
  • Vervolgens brengen we telkens de Definities van de kernconcepten van het desbetreffende hoofdstuk.
  • In het volgende deel brengen we de Kerninzichten. Met één zin proberen we een eigen analyse zo helder mogelijk weer te geven. Deze diepen we uit met de nodige argumentatie. Vervolgens leggen we een eigen interpretatielaag over elk Kerninzicht met een Reflectie. Elk Kerninzicht sluit af met een (aanklikbare) oplijsting van de Bronnen waarop het Kerninzicht is gebaseerd.
  • Ieder hoofdstuk eindigt met de Inhoudelijke accenten van het onderzoeksthema. In dit deel worden de geïdentificeerde bronnen gecategoriseerd naar inhoud. Zo bieden we een overzicht van waar het Vlaamse onderzoek in 2023 vooral op heeft gefocust.
Download de media.monitor 2023

Volg ons op LinkedIn.

Jouw onderzoek toevoegen? Geef het hier door.

Over Mediapunt
Disclaimer
Contact
Met de steun van de Vlaamse overheid, Departement Cultuur, Jeugd en Media