De mythe van de vrije pers in Vlaamse fictie

In verschillende fictiefilms -en series over journalistiek wordt de democratische verantwoordelijkheid van journalisten benadrukt, wat invloed heeft op hoe mensen denken over journalistiek. Voorgaand onderzoek toonde aan dat in fictieverhalen over journalistiek een ideologie wordt weergegeven die eerder in lijn is met het 20e-eeuwse model van sociale verantwoordelijkheid voor de pers, wat vaak "de mythe van de vrije pers" genoemd wordt. Dit onderzoek gebruikt kwantitatieve en kwalitatieve methoden om te bestuderen hoe journalisten worden voorgesteld en gepercipieerd in fictiefilms -en series tussen 2000 en 2021 in Vlaanderen.

• "De mythe van de vrije pers": Dit concept wordt in deze studie gedefinieerd als het geloof dat een particuliere, marktgedreven pers noodzakelijk is voor het functioneren van de democratie en het overleven van een vrij volk.
• Invloed van productieland en jaar: De studie toonde aan dat het land waar een film of serie vandaan komt en het jaar van uitgave een significante invloed hebben op hoe mensen journalistiek zien in de media. Films en series uit Vlaanderen tonen journalistiek vaak negatiever dan Europese en Amerikaanse producties. Ook werden oudere producties positiever beoordeeld dan recentere, wat kan wijzen op een veranderende perceptie van journalistiek in de loop der jaren.
• Invloed van verhaallijn: Verhalen over onderzoeksjournalistiek en oorlogsverslaggeving werden positiever ontvangen dan verhalen over promoties, primeurs, achtergrondjournalistiek en corruptie.
• Verschil tussen internationale en Vlaamse producties: Internationale producties verheerlijken vaak de pers als onberispelijk, zelfs wanneer journalisten fouten maken (volgens de "mythe van de vrije pers"), terwijl Vlaamse producties juist tonen hoe de pers haar verantwoordelijkheid in een democratische samenleving opgeeft voor meer winst.
• Diversiteit in journalistieke representaties: Producties met zowel mannelijke als vrouwelijke journalisten worden positiever ontvangen dan die met alleen vrouwelijke journalisten, die vaak als minder capabel en ethisch worden afgeschilderd.
• Rol van gender in journalistieke representaties: Leidende rollen van mannelijke journalisten worden positiever ontvangen dan bijrollen, terwijl bij vrouwelijke journalisten geen verschil werd gevonden. Een bijrol van een mannelijke journalist in een sensationeel verhaal wordt het meest negatief beoordeeld.
• Demografische kenmerken: De perceptie van journalistiek in fictie wordt beïnvloed door demografische kenmerken zoals geslacht, leeftijd en of iemand zelf journalistiek beoefent.
• Amerikaans model van vrije pers: Het Amerikaanse model van een vrije pers domineert fictieve representaties van journalistiek, maar wordt niet noodzakelijkerwijs herhaald in niet-Amerikaanse contexten.